چگونگی نگهداری از فرش دستبافت تأثیر بسیار زیادی در کاهش یا افزایش طول عمر فرش دارد. فرش دستبافت به‌دلیل ویژگی‌های خاصش، نیازمند نگهداری درست و مناسب است. هر فرد پس از تهیة فرش دستبافت، می‌بایست از نحوة نگهداری و عواملی که موجب آسیب‌رساندن به فرش می‌شوند آگاهی پیدا کند. در این نوشتار نحوة نگهداری مناسب از فرش دستبافت و عوامل آسیب‌زننده به آن را مرور خواهیم کرد.
نمونه‌ای از یک فرش آسیب‌دیده
عوامل آسیب‌زننده به فرش دستبافت
عوامل آسیب‌زنندة متفاوتی باعث صدمه‌دیدن یا ازبین‌رفتن فرش دستبافت می‌شوند. به‌طور کلی این عوامل را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد:
- عوامل محیطی
- عوامل زنده
عوامل محیطی شامل شرایطی است که اگر فرش دستبافت برای مدت طولانی در معرض آن‌ها قرار گیرد، کیفیتش را از دست می‌دهد. مانند:
- گردوخاک
- نور مستقیم خورشید
- رطوبت
- فشار فیزیکی
- آلودگی
عوامل زنده نیز شامل جانوران موذی می‌شود مانند:
- موش
- موریانه
- بید
- جیرجیرک
- سوسک
اگر این جانوران و حشرات به محل نگهداری فرش دستبافت راه پیدا کنند، خیلی سریع به فرش آسیب زده و آن را از بین می‌برند.
نگهداری از فرش دستبافت در برابر گردوخاک
نفوذ گردوخاک به تاروپود فرش دستبافت باعث ایجاد آسیب در آن‌ها و کاهش طول عمر فرش می‌شود. فرش را هرگز نباید روی سطح گچی، خاکی یا آهکی پهن کرد. فرش دستبافت حتماً باید بر سطح صاف و خشک پهن شود. پیش از پهن‌کردن، مکان قرارگیری فرش باید به خوبی تمیز شود تا گردوخاک موجود از بین برود. پس از پهن‌کردن فرش، بهتر است هنگام جاروکشیدن در و پنجره‌ها باز باشند. در این صورت گردوخاک روی فرش نمی‌نشیند و با جریان هوا بیرون می‌رود.
نگهداری از فرش دستباف در برابر تابش نور
تابش نور مستقیم خورشید می‌تواند کیفیت فرش را به‌طرز محسوسی کاهش دهد. زمانی که فرش دستبافت به صورت مداوم در معرض تابش نور مستقیم قرار می‌گیرد، رنگ‌هایش کم‌رنگ شده و درخشندگی‌شان را از دست می‌دهند. در صورت قرارداشتن فرشتان در معرض تابش نور مستقیم، از پرده یا کرکره استفاده کنید تا اثر نور خورشید کمتر شود.
نگهداری از فرش دستبافت در برابر رطوبت
رطوبت بدترین دشمن فرش است. اگر فرش دستبافت در مکان مرطوب رها شود، به‌سرعت پوسیده و از بین خواهد رفت. حتماً از خشکی مکانی که در آن فرش را قرار می‌دهید مطمئن شوید. رطوبت موجب پس‌دادن و ادغام‌شدن رنگ فرش‌های رنگ‌ثابت می‌شود. اگر فرش دستبافت شما خیس و مرطوب شد، آن را در فضای باز قرار دهید تا رطوبتش از میان برود. در صورت فراهم‌نبودن شرایط، از سشوار برای خشک‌کردن فرش استفاده کنید.
نگهداری از فرش با لوله‌کردن آن
لوله‌کردن فرش بهترین نوع جمع‌کردن آن است. در صورت استفاده‌نکردن از فرش، آن را لوله کنید و در انبار قرار دهید. محیط مناسب برای نگهداری طولانی‌مدت از فرش دستبافت، انبار خشک و بدون رطوبت است. پیش از لوله‌کردن فرش، پارچه‌ای نخی را ضدعفونی کرده و روی قالی پهن کنید. در این صورت گردوخاک و آلودگی روی فرش نمی‌نشیند. در هنگام لوله‌کردن فرش، از دو یا سه نفر کمک بگیرید. چون لبه‌های فرش باید روی هم قرار بگیرند و قسمتی از آن بیرون نماند. اگر بخش‌هایی از فرش بیرون بماند، به‌مرور زمان تا شده و آسیب می‌بیند. پس از لوله‌کردن فرش، طنابی به دور آن ببیندید تا حداقل آلودگی به آن نفوذ کند. این کار جابه‌جایی فرش را آسان می‌کند. علاوه بر آن، موجب می‌شود تا کمترین آسیب به آن برسد.
نگهداری از فرش دستبافت در برابر حشرات
برای حفظ فرش از گزند حشرات، فرش را بر روی سطحی کاملاً صاف پهن کنید. لابه‌لای سنگ‌فرش، موزاییک و سرامیک‌ها محل مناسبی برای جمع‌شدن حشرات به‌ویژه بیدهاست. برای دور نگه‌داشتن حشرات از فرش دستبافت خود، از نفتالین، نگزالت و تنباکو استفاده کنید. به‌طور کلی، حشرات کمتر به‌سراغ فرش‌های پهن‌شده می‌روند.
اگر فرش‌ها را در مکان دیگری قرار می‌دهید، بهتر است هر از چند گاهی بهشان سر بزنید. در واقع باید مطمئن شوید که شرایط نگهداری‌شان مناسب است. در صورت آویزان‌کردن فرش هم استفاده از گیره‌ها و پشت‌بندهای مناسب اهمیت بسیار زیادی دارد. آویزان‌کردن فرش دستبافت برای مدت طولانی با میخ و بست آهنی می‌تواند شکل فرش را تغییر دهد. مناسب‌بودن شرایط و مکانی نگهداری فرش دستبافت، فرش شما را تا سال‌ها سالم و زیبا حفظ می‌کند.
نویسنده: سارا عاشوری